ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੋਧੇ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੱਜ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। 17 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਵਨ ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਨਾਇਕ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਉਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ ਸੀ, ਜੋ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਕਲਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਸਿਰ ਹਥੇਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਰਿਹਾ. ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਥਰ ਥਰ ਕੰਬਦੇ ਸਨ।
ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ-
ਕਹਾਣੀ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਹੈ. ਕਿਸਾਨ ਭਗਤੂ ਭਾਈ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਹੂਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਭਗਤੂ ਭਾਈ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ. ਭਗਤੂ ਭਾਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗਿਓਨੀ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਵੇ. ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਇੱਕ ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾ ਨਾਲ ਹੋਈ, ਜਿਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੀਪ ਰੱਖਣਾ।
ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ
ਅਖੀਰ ਰੱਬ ਨੇ ਭਗਤੂ ਭਾਈ ਅਤੇ ਗਿਓਨੀ ਜੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ. 26 ਜਨਵਰੀ 1682 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਦੀਪ ਸਿੰਘ । ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ. ਜਦੋਂ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ 12 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲੈ ਗਏ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 10ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਦਿਨ ਉੱਥੇ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਲੱਗੇ ਤਾਂ , ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਇੱਥੇ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕਿਹਾ. ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਿਵੇਂ ਟਾਲ ਸਕਦੇ ਸੀ ? ਇਸ ਲਈ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਾਪੇ ਤੁਰੰਤ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ. ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖੀਆਂ. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਚਲਾਉਣਾ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ।
18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਅਵਸਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ. ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆ ਗਏ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੇਵਕ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਆਇਆ, ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ ‘ਹਿੰਦੂ ਪਹਾੜੀ’ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ “ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ” ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 4 ਪੁੱਤਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜ ਗਏ।
ਇਹ ਖਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੁਰੰਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਬਹੁਤ ਭਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਖੀਰ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮਿਲੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ...
ਅਤੇ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ‘ਚਮਕੌਰ’ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਵਿੱਚ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। .
ਸੰਨ 1755 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਤਾਂ , ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬੇਸਹਾਰਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਸੈਨਾਪਤੀ ਜਹਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ। ਉਹ 15 ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਲੁੱਟ ਕੀਤੀ ਸੀ . ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਦਿੱਲੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਨੇੜਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸੋਨਾ, ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲੁੱਟੀਆਂ, ਬਲਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ।
ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਲੁਕਵੇਂ ਟਿਕਾਣੇ ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ, ਬਲਕਿ ਲੁੱਟਿਆ ਮਾਲ ਵੀ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ. ਜਦੋਂ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਬਦਾਲੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਾਇਆ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।
1757 ਵਿੱਚ, ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਜਹਾਨ ਖਾਨ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਸ ਹਮਲੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹ ‘ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ’ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰ ਗਏ । ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸ ਸਰਹੱਦ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪੰਥ ਦੇ ਮਾਰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ. ਪੰਥ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਪੂਰੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧੇ।
ਅਖੀਰ 13 ਨਵੰਬਰ, 1757 ਨੂੰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੋਹਰਵਾਲ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਆਹਮੋ -ਸਾਹਮਣੇ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਯੁੱਧ ਦਾ ਬਿਗਲ ਵੱਜਿਆ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ 15 ਕਿਲੋ ਵਜ਼ਨ ਵਾਲੀ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ. ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਚਾਨਕ ਮੁਗਲ ਕਮਾਂਡਰ ਜਮਾਲ ਖਾਨ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉੱਤਰ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ 75 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਮਾਲ ਖਾਨ ਸਿਰਫ 50 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਚਲਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਧੜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਸਿਰ ਅਲੱਗ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖ ਕੇ, ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਚੀਖ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਲਗਾਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਹੁੰ ਯਾਦ ਕਰਵਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਧੜ ਇਕਦਮ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਥੇਲੀ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹੋਏ, ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲ ਚੱਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਹੋਂਸਲੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ, ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਡਰ ਕੇ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ। ਅਖੀਰ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਸਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ‘ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ’ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਪਰਿਕਰਮਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਭੇਟ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
