ਕਿਉ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਸਜਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਸੀ ?

ਖਾਲਸਾ ਦਿਵਸ ਦੀਆਂ ਸਰਬੱਤ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਲੱਖ ਲੱਖ ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਹੋਵਣ ਜੀ ।
ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਕਈ ਨਵੇਂ ਮਹੀਨੇ ਵਲੋ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਕਈ ਕਣਕਾ ਦੀ ਕਟਾਈ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਿਖ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਸਾਜਨਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ । ਆਉ ਖਾਲਸਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰਖਦੇ ਹੋਏ ਅੱਜ ਦੀ ਵੀਚਾਰ ਅਰੰਭ ਕਰੀਏ ਕਿਉ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਸਜਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਸੀ ।
ਪੁਰਾਣੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਤੋਂ ਗ੍ਰਸਤ ਕਮਜੋਰ ਅਤੇ ਸਾਹਸਹੀਨ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਲੋਕ, ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਾਇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਛੋਟੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਮਝੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਛੋਟਾ ਸਮਝਦਾ ਸੀ, ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਸਿੰਘ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 13 ਅਪਰੈਲ, 1699 ਨੂੰ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਆਨੰਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰ ਕੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਤਰ (ਬਾਟੇ) ਤੋਂ ਅਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਸਜਾਏ। ਇਹ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਜਾਤੀ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਬਲਕਿ‌ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤੀ, ਕੁੱਲ ਅਤੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੰਡੇ ਬਾਟੇ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ਬਦ ਲਗਾ ਕੇ ਸਰਦਾਰੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤੇ ਔਰਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਕੌਰ ਸ਼ਬਦ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਹਿਜਾਦੀ ਧੀ ਬਣਾਇਆ ।
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਣ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਉਹ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਦੀ ਇਸ ਗੁਰੂ–ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦਾ ਬਾਣਾ ਪੁਆਕੇ, ਉਸਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੰਨ 1699 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਰੋਹ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਣ ਦੇ ਸੱਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਸਤਰਬੱਧ ਹੋਕੇ ਆਉਣ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਸੁਨੇਹਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਕਾਫਿਲੇ ਬਣਾਕੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਏ। ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਤੇ ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਦਾ ਆਰੰਭ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ,ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ ਹੋਇਆ। ਦੀਵਾਨ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਨੰਗੀ ਕਿਰਪਾਨ ਲਈ ਹਾਜਰ ਹੋਏ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਰ ਰਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਚਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ– ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਿਰੰਤਰ ਵੱਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡੀਆਂ ਬਹੂ–ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ।ਸਾਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ (ਵਾਹਿਗੁਰੂ) ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਖਿਲਾਫ ਲੜਨ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਵਾਸਤੇ ਵੀਰ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜੋ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਨੂੰ ਦੇਕੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਮੇਰੀ ਇਸ ਕਿਰਪਾਨ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕਰਨ।ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਆਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਰਪਾਨ (ਸ਼੍ਰੀ ਸਾਹਿਬ) ਕੱਢੀ ਅਤੇ ਲਲਕਾਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ: ਹੈ ਕੋਈ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰਾ ਸਿੱਖ ਜੋ ਅੱਜ ਮੇਰੀ ਇਸ ਕਿਰਪਾਨ ਦੀ ਪਿਆਸ ਆਪਣੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਬੁਝਾ ਸਕੇ ? ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਸੰਨਾਟਾ ਛਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦੁਬਾਰਾ ਅਵਾਜ਼ ਦੇਣ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਹੱਥ ਜੋੜਕੇ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਬੋਲਿਆ: ਮੈਂ ਹਾਜਰ ਹਾਂ, ਗੁਰੂ ਜੀ। ਇਹ ਲਾਹੌਰ ਨਿਵਾਸੀ ਦਯਾਰਾਮ ਸੀ। ਉਹ ਕਹਿਣ ਲਗਾ– ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਦਿਓ, ਮੈਂ ਦੇਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਤੁਹਾਡੀ ਹੀ ਅਮਾਨਤ ਹੈ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਰ ਭੇਂਟ ਵਿੱਚ ਦੇਕੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਸਫਲ ਕਰਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਆਪ ਜੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ। ਕੁੱਝ ਹੀ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਭਿੱਜੀ ਹੋਈ ਕਿਰਪਾਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਰਤ ਆਏ ਅਤੇ ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਿਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੀ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ।ਸਾਰੀ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਡਰ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕਲਾ ਵਲੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਵਿਸ਼ਵਾਸ–ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਲੱਗੇ। ਕਈ ਦੁਵਿਧਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਭਗਤੀ ਗਵਾ ਬੈਠੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਮਸੰਦ ਪ੍ਰਵ੍ਰਤੀ ਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਾਨਾਫੂਸੀ ਕਰਣ ਕਿ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਅੱਜ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ? ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਹੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਇਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਦੇ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਣ ਜਾ ਪੁੱਜੇ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ:ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ! ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸਿੱਖੀ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੇ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗੀ। ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਸੁੱਧ ਲੈਣ ਭੇਜਿਆ। ਮਾਤਾ ਜੀਤ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਪਤਾਸੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲਏ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਏ। ਉੱਧਰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਲਲਕਾਰਣ ਉੱਤੇ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦਿੱਲੀ ਨਿਵਾਸੀ ਧਰਮਦਾਸ ਜੱਟ ਉੱਠਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ। ਫਿਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਖੂਨ ਨਾਲ ਭਿੱਜੀ ਕਿਰਪਾਨ ਲੈ ਕੇ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਫਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰ ਦੀ ਹੋਰ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਚੰਦ ਨਿਵਾਸੀ ਜਗੰਨਾਥਪੁਰੀ ਉੜੀਸਾ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ– ਗੁਰੂ ਜੀ ! ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਹਾਜਰ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ। ਕੁੱਝ ਪਲਾਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਪਰਤ ਕੇ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਲੋਂ ਉਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰ ਦੀ ਹੋਰ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਖੂਨ ਨਾਲ ਭਿੱਜੀ ਕਿਰਪਾਨ ਵੇਖਕੇ ਬਹੁਤਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦਹਲ ਗਏ ਪਰ ਉਸੇ ਪਲ ਭਾਈ ਮੁਹਕਮਚੰਦ ਸੀਬਾਂ ਨਿਵਾਸੀ ਦੁਵਾਰਕਾ ਗੁਜਰਾਤ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲਗਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਹਾਜਰ ਹੈ। ਠੀਕ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪੰਜਵੀ ਵਾਰ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਆਏ ਅਤੇ ਉਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰ ਹੋਰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਾਰ ਬਿਦਰ–ਕਰਨਾਟਕਾ ਦਾ ਨਿਵਾਸੀ ਸਾਹਿਬ ਚੰਦ ਨਾਈ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋ। ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ। ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਪੰਜ ਨਿਰਭੈ ਆਤਮ ਬਲਿਦਾਨੀ ਸਿੱਖ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਕੜੀ ਪਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਕੌਤਕ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾ ਪ ਜਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਨੀਲੇ ਬਸਤਰ, ਕੇਸਰੀ ਦਸਤਾਰ, ਕਛਹਿਰਾ,ਕਿਰਪਾਨ ਅਤੇ ਕੰਘਾ ਪਹਿਨਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਸਤਰ ਪਾਏ। ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮੰਚ ਤੇ...

ਲੈ ਕੇ ਆਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਦਾ ਆਕਰਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸਵਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਕੇ ਸੰਗਤ ਹੈਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉਪਰ ਵਖਰਾ ਨੂਰ ਝਲਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਚਉਪਤੀ ਰਾਏ ਨੂੰ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ: ਸਰਬ ਲੋਹ ਦੇ ਬਾਟੇ (ਵੱਡਾ ਲੋਹੇ ਦਾ ਪਾਤਰ) ਵਿੱਚ ਸਵੱਛ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆਵੋ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਬਾਟੇ ਨੂੰ ਸੁਨਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਖੰਡਾ “(ਦੋਧਾਰੀ ਕਿਰਪਾਨ )” ਬੀਰ ਆਸਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠਕੇ ਘੁਮਾਉਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਉਦੋਂ ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਜੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਆ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਪਤਾਸੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਲੋਹਪਾਤਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂਬਾਣੀ ਉਚਾਰਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਖੰਡਾ ਚਲਾਉਣ ਲੱਗੇ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਬਾਣੀਆਂ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ,ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ, ਸਵੈਯੇ, ਚੌਪਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਵਲੋਂ ਰੋਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਆਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਪੂਰਾ ਕਰਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, 6 ਪਉੜੀਆ ਨਹੀਂ।) ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜੈਕਾਰੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖੰਡੇ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਤਾਉਣ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਤਿਆਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ(ਪਾਹੁਲ) ਦੇ ਛਿਟੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੱਖਾਂ, ਕੇਸਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਉੱਤੇ ਮਾਰਦੇ ਹੋਏ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਵਾਰੀ–ਵਾਰੀ ਬਾਟੇ (ਲੋਹਾ ਪਾਤਰ) ਵਿੱਚੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਨ ਕਰਣ (ਪੀਣ)। ਇਹੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹੀ ਪਰਿਕਰਿਆ ਫੇਰ ਵਾਪਸ ਦੋਹਰਾਈ ਉਸੀ ਭਾਂਡੇ ਵਿਚੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਮਤਲਬ ਕਿ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਝੂਠਾ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਊਚ ਨੀਚ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਭਾਈਵਾਲ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ਬਦ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲੱਬ ਹੈ ਬੱਬਰ ਸ਼ੇਰ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਨਾਮਕਰਣ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ: ਕਿ ਅੱਜ ਤੋ ਤੁਹਾਡਾ ਪਹਿਲਾ ਜਨਮ, ਜਾਤੀ, ਕੁਲ, ਧਰਮ ਸਾਰੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਤੁਸੀ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਵਾਲੇ ਹੋ ਗਏ ਹੋ ਗਏ ।ਅੱਜ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਜਾਤੀ ਖਾਲਸਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਜਾਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੋਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਪੰਜ ਕੰਕਾਰੀ ਵਰਦੀ ਹੋਵੇਂਗੀ।
1. ਕੇਸ਼
2. ਕੰਘਾ (ਲੱਕੜੀ ਦਾ)
3. ਕੜਾ (ਸਰਬ ਲੋਹੇ ਦਾ)
4. ਕਛਿਹਰਾ
5. ਕਿਰਪਾਨ(ਸ਼੍ਰੀ ਸਾਹਿਬ)
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀ ਨਿਤਿਅਕਰਮ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ ਜਾਗ ਕੇ ਈਸ਼ਵਰ (ਵਾਹਿਗੁਰੂ) ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਕਰੋਗੇ।ਪੰਜ ਬਾਣੀਆਂ ਕਰੋਗੇ।ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਰਤ ਕਰਨ, ਨਾਮ ਜਪਣ,ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਚਲੋਗੇ।। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਚਾਰ ਕੁਰੇਹਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
1. ਕੇਸ ਨਹੀਂ ਕੱਟਣਾ (ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਤੇ ਦੇ ਨਹੀਂ)।2. ਮਾਸ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ (ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਸਿੱਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬੋਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੁਠਾ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਝਟਕੇ ਵਲੋਂ ਕੱਟਕੇ ਖਾ ਸੱਕਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਗਲਤ ਹੈ ਕੋਈ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਨਹੀ ਕਰਨ ਹਰ ਇਕ ਵਿੱਚ ਵਾਹਿਗੂਰ ਜੀ ਦੀ ਜੋਤ ਦੇਖਣੀ ਹੈ ।
3. ਪਰਇਸਤਰੀ (ਪਰਨਾਰੀ) ਜਾਂ ਪਰਪੁਰਸ਼ ਦਾ ਗਮਨ (ਭੋਗ) ਨਹੀਂ ਕਰਣਾ। (ਜੇਕਰ ਪੁਰਖ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ਾਰਿਰੀਕ ਸੰਬੰਧ ਕੇਵਲ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਪਰ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਇਸਤਰੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਤੋ ਬਗੈਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਰਦ ਨਾਲ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਕੁਵਾਰਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹਰ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ, ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਭੈਣ ਸੱਮਝੇ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਨਹੀਂ। ਇਹੀ ਗੱਲ ਇੱਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਕੁੜੀ ਉੱਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ)।
4. ਤੰਬਾਕੂ ਨੂੰ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਣਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਣਾ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੇ ਵੀ ਭੰਗ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਪਤਿਤ ਸੱਮਝਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਬਾਹਰ ਕਢਿਆ ਹੋਇਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਹ ਫੇਰ ਸਿੱਖੀ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋਕੇ ਦੰਡ ( ਤਨਖਾਹ ) ਲਗਵਾ ਕੇ ਫੇਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖੁਦ ਉਸੇ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕੀਤਾ ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਿੰਘ ਲਗਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਜੀ ਸੀ । ਠੀਕ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਕੌਰ ਲਗਾਇਆ । ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਂਦਿ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਉਸਨੂੰ ਨਿਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ:
1. “ਪੂਜਾ ਅਕਾਲ ਦੀ” (ਅਰਥਾਤ ਇੱਕ ਪਰਮਪਿਤਾ ਰੱਬ ਦੀ ਪੂਜਾ। ਕੇਵਲ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ।)ਇੱਥੇ ਪਰਮਾਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵਲੋਂ ਮੰਤਵ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਮਾਪਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਹੀ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਹੈ)।
2. “ਪਰਚਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ” (ਅਰਥਾਤ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ)
3.”ਦੀਦਾਰ ਖਾਲਸੇ ਦਾ” (ਅਰਥਾਤ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰ ਸਾਧਸੰਗਤ ਜੀ ਦੇ)।
ਖਾਲਸਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਫੌਜ ॥ ਪ੍ਰਗਟਯੋ ਖਾਲਸਾ ਪਰਮਾਤਮ ਦੀ ਮੌਜ ॥
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਨਾਰਾ ਦਿੱਤਾ:
ਮਾਨਸ ਕੀ ਜਾਤ ਸਭੈ ਏਕੈ ਪਹਿਚਾਨਬੋ ॥
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ:
ਮੈਂ ਹੋ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਕੋ ਦਾਸਾ ॥ ਦੇਖਨ ਆਯੋ ਜਗਤ ਤਮਾਸਾ ॥
ਜੋ ਹਮਕੋ ਪਰਮੇਸਰ ਉਚਰੈ ਹੈ ॥ ਤੇ ਸਬ ਨਰਕ ਕੁੰਡ ਮਹਿ ਪਰਹੇਂ ॥
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈ ਤਾਂ ਆਪ ਉਸ ਪਰਮਾਤਕਾ ਦਾ ਦਾਸ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਜਗਤ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਣ ਆਇਆ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਰੱਬ ਮੰਨ ਕੇ ਸਾਡੀ ਪੂਜਾ ਕਰੇਗਾ ਉਹ ਨਰਕ ਕੁੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੂਜਾ ਕੇਵਲ ਈਸ਼ਵਰ (ਵਾਹਿਗੁਰੂ) ਦੀ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਯਾਨੀ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਣਾ ਇਸਲਈ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਨੂੰ ਰੱਬ ਕਹਿਕੇ ਉਸਦੀ ਹੀ ਪੂਜਾ ਕਰਣ ਲੱਗ ਪੈਣਾਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਗ ਹੈ।ਇਸ ਕਾਰਣ ਪੂਜਾ–ਲਾਇਕ ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਇੰਨੀ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਪੂਜਾਰੀਆਂ ਦੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵਲੋਂ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਵਿਅਰਥ ਹੀ ਨਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ ਕਦੇ ਮਿਲਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ 84 ਲੱਖ ਜੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਇਕੋਮਾਤਰ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਮਾਰਗ ਦਰਸਾਉਣਾ ਸੀ ਨਾ ਕਿ ਆਪਣੀ ਪੂਜਾ ਕਰਵਾਉਣੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਜਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਜਾਨੀ ਈਸ਼ਵਰ (ਵਾਹਿਗੁਰੂ) ਦੀ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੀ ਨਹੀਂ।
ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤਰਸਿੱਕਾ ।