ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਹੁਕਮ ਚਾਰਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸ਼ਸਤਰ ਤੇ ਉਭਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਪਵਿੱਤਰ ਹਿਰਦੇ ਤੇ ਸਵੱਛ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । “ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰਨ ਕਬੂਲ ’ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਜੁਰੱਅਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਲਾਹੁਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਜਮਾਤ ਬਣਾਉਣੀ ਹੈ । ਇਤਨਾ ਸੁਨੇਹਾ ਪੁੱਜਣਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਜਥਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ । ਹਰ ਜਥੇ ਦਾ ਇਕ ਜਥੇਦਾਰ ਨਿਯਤ ਕੀਤਾ , ਜੋ ਮਰਯਾਦਾ ਸਹਿਤ ਟਰਨਿੰਗ ਦਿੰਦਾ । ਜਥੇ ਵੀ ਸੁਭਾਉ ਤੇ ਕਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਾਏ ਗਏ । ਇਕ ਜਥਾ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੀ ਜੋ ਅਗਾਂਹ ਵਧ ਕੇ ਲੜਦਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਭਾਈ ਲੰਗਾਹ ਸੀ । ਦੂਸਰਾ ਜਥਾ ਗੁਰੀਲਾ ਤਰਜ਼ ਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੁਕਵੀਂ ਲੜਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਉਸ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਭਾਈ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜੀ ਸਨ । ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਰਸਾਲੇ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ । ਜੰਗ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋੜ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਵਾਕਫ਼ੀ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਭਾਈ ਪਰਾਨਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਸਨ । ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖ ਜਥੇ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਲਗਾਇਆ । ਭਾਈ ਪਿਆਰਾ ਨੂੰ ਰਸਦ ਪਾਣੀ , ਬਾਰੂਦ , ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਬਣਾਇਆ ! ਪਰਾਨਾ ਜੀ ਤੇ ਭਾਈ ਪਿਆਰਾ ਜੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਸਨ । ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਚੇਚੀ ਸਲਾਹ ਲੈਂਦੇ । ਭਾਈ ਪਿਰਾਨਾ ਜੀ ਜਦੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਗਏ ਤੇ ਪਿਰਾਨਾ ਵੱਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਭਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸਾ ਵੀਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਭਾਈ ਪਿਰਾਨਾ ਸੁ ਬੀਰ ਸੁਹਾਏ ।
ਸ਼ਿੰਗਾਰੂ ਜੀ ਤੇ ਜੈਤ ਜੀ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਜਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਪਾਈ ਤਾਂ ਲੋਕੀਂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਠ ਤੁਰੇ । ਕਈਆਂ ਦਾ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੀ ਗੁਰੂ ਸ਼ਰਨ ਆ ਗਿਆ । ਭਾਈ ਸ਼ਿੰਗਾਰੂ ਜੀ ਤੇ ਜੈਤ ਜੀ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਪੁੱਜਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਘਰ ਬਾਰ , ਖੇਤ , ਵਾਪਾਰ ਛੱਡ ਆਪਾ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁੱਜ ਗਏ । ਭਾਈ ਜੈਤ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਕੇ ਬੜੀ ਵੀਰਤਾ ਦਿਖਾਈ । ਭਾਈ ਸ਼ਿੰਗਾਰੂ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਧਾਰਨ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ । ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲਿਆ । ਕਿਸੇ ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਭਾਈ ਸ਼ਿੰਗਾਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਰਸਾਇਣ ਦਿੱਤਾ ਸੀ , ਜਿਸ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਸੀ ਕਿ ਤਾਂਬੇ ਤੇ ਘਸਾਇਆਂ ਸੋਨਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਉਹ ਰਸਾਇਣ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪੁੜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਸੁਟਵਾ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰੂ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਰਸਾਇਣ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ , ਦਾ ਢੰਗ ਦੱਸ ਪਰਮ ਪਦਵੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣਾਇਆ । ਸ਼ਿੰਗਾਰੂ ਤਨ ਮਨ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ...
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਜੰਗ ਵੇਲੇ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਲਾਈ ।
ਭਾਈ ਧਿੰਗੜ ਜੀ ਤੇ ਮਦੂ ਜੀ ।
ਭਾਈ ਧਿਗੜ ਜੀ ਤੇ ਮਦੂ ਜੀ ਦੋਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਾਸ ਰਹਿ ਕੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਬੜੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ । ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਉਪਰੰਤ ਕਥਾ ਵੀ ਬੜੀ ਰੁਚੀ ਨਾਲ ਸੁਣਦੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕ ਹੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗੀਏ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਾਸ ਹੋਈਏ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਨਾਮ ਜਪਦਿਆਂ ਹਜ਼ੂਰੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਪੀੜ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਮ ਸਮਾਂ ਆਇਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਾਸ ਹੀ ਸਨ ਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜਪਦੇ ਜਪਦੇ ਹੀ ਭਾਈ ਧਿੰਗੜ ਤੇ ਭਾਈ ਮਦੂ ਨੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗੇ ।
ਭਾਈ ਰਾਏ ਜੋਧ ਜੀ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਜਾਣ ਗਏ ਕਿ ਜੰਗਾਂ ਅਵੱਸ਼ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ ਸੋ ਐਸੇ ਇਲਾਕੇ ਜੰਗ ਲੜੀ ਜਾਵੇ ਜਿੱਥੇ ਇਲਾਕਾ ਹਮਦਰਦ ਹੋਵੇ । ਮਾਲਵਾ ਐਸਾ ਇਲਾਕਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਰਸਦ ਪਾਣੀ , ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਦੀ ਥੁੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣੀ । ਰਾਏ ਜੋਧ ਜੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਸੀ , ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਟੋਹ ਸੀ । ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ , “ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੇਤੀ ਹੋ , ਜੰਗ ਕਰਨ ਦਾ ਐਸਾ ਟਿਕਾਣਾ ਦੱਸੋ , ਜਿੱਥੇ ਥੋੜੀ ਫ਼ੌਜ ਵੀ ਬਹੁਤੇ ਵੈਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਫ਼ਤਹਿ ਪਾ ਲਵੇ ਰਾਇ ਜੋਧ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੜਾਈ ਦੇ ਢਾਈ ਫੱਟ ਸਿਆਣੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਮਿਲ ਪੈਣਾ , ਰਲ ਜਾਣਾ ਤੇ ਰਲ ਕੇ ਫਿਰ ਦਾਉ ਲਗਾਉਣਾ । ਜੇ ਮਾਲਵੇ ਅੰਦਰ ਵੀਹ ਕੋਹ ਦੂਰ ਟਿਕਾਣਾ ਲੈ ਜਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਸੁਖ ਰਹਿਣੀ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਪੁੱਜਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ । ਉੱਥੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੀ ਹਨ । ਪਾਣੀ ਦੀ ਥੁੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਲਾਹੌਰੋਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹੀ ਹਫ ਜਾਣਗੀਆਂ । ਇੱਥੇ ਡਰੋਲੀ ਨਾ ਦੇਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਜਾਣਗੀਆਂ।ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਕਿਹਾ , “ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਜਾਣੇ , ਟਾਕਰਾ ਅਵੱਸ਼ ਹੋਵੇਗਾ । ਅੰਦਰ ਬੁਰਜ ਵਿਚ ਰਾਇ ਜੋਧ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਪਨਾਹ ਲੈ ਕੇ ਲੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਕਿ ਉੱਥੇ ਸਮਾਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚੋਂ ਲੜਨਾ ਵੀ ਉਚਿਤ ਨਾ ਸਮਝਿਆ । ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਨਥਾਣੇ ਪਿੰਡ ਪਾਸ ਜਲ ਦੀ ਭਰੀ ਹੋਈ ਢਾਬ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕੀਂ ਚਾਲੂ ਨਾਥ ਦੀ ਗੰਗਾ ਆਖਦੇ ਸਨ । ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤਿੰਨ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ , ਬੜੇ – ਬੜੇ ਟਿੱਬੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੇ ਮੋਰਚਾਬੰਦੀ ਬਣੀ ਬਣਾਈ ਵੀ ਦੱਸੀ । ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਨਥਾਣੇ ਜਾਣਾ ਹੀ ਠੀਕ ਸਮਝਿਆ ਤੇ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਰੱਖਣਾ , ਜੰਗ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਲੋੜ ਰਹੀ । ਰਾਇ ਜੋਧ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਨਾਲ ਹੀ ਜੂਝੈ । ਇਸੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਇਕ ਕਟਾਰ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਇਹ ਕਟਾਰ ਹੁਣ ਰਾਇ ਜੋਧ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ( ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ) ਕਰਨਲ ਭੂਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਹੈ ।
