ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਜਨੌਰ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਤੀਤ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਮੋਹ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਪਿਛੇ ਜਿਹੇ ਮਹਿਸੂਸ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਮਾਂ ਧੀ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਗਰੇਟ ਲੇਕ ਟ੍ਰੈਕ ਕੀਤਾ,ਜਿਸਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਲੱਦਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇਕ ਖੱਚਰ ਵੀ ਲਿਆ ਸੀ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਇਕ ਦਿਨ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ਤੇ। ਇੱਥੇ ਟਰੈਕਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਖੱਚਰਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਝੁੰਡ ਹੀ‌ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਦੋ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਤਿੱਖੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਵਾਸਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਉੱਪਰ ਬੈਠਣਾ ਪਿਆ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਿਠਾਉਣ ਲੱਗਿਆ ਗਾਈਡ ਖੱਚਰ ਉਪਰੋਂ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਕਿ ਟਰੈਕਿੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤੁਰਨਾ ਹੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖੱਚਰ ਜਾਂ ਘੋੜੇ ਉਪਰ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਅਣਜਾਣ ਨੂੰ ਬੈਠ ਕੇ ਡਰ ਹੀ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਧਰੇ ਡਿੱਗ ਹੀ ਨਾ ਜਾਈਏ। ਇਕ ਅੱਧਾ ਝਟਕਾ ਲੱਗ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਣਜਾਣ ਪੁਣੇ ਵਿਚ। ਟੈ੍ਕ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਨਾਰਾਂਨਾਗ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਉਤਰ ਰਹੇ ਸਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਾਲਾ ਰਸਤਾ ਜੰਗਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਦਾ ਸੀ, ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਪਗਡੰਡੀ ਨੁਮਾਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਰਾਹ ,ਰੇਤਲੀ ਮਿੱਟੀ ਜੋ ਕਿ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਸਲਦੀ ਸੀ, ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਪਹਾੜ ਟੁੱਟਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਰਸਤਾ ਬੇਹੱਦ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ, ਪਗ ਪਗ ਤੇ ਡਿੱਗਣ ਦਾ ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਇਕ ਪਾਸੇ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਡੂੰਘੀ ਖਾਈ, ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਕਿਰਦੇ ਪਹਾੜ ਜੋ ਕਿ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ੋਖਮ ਭਰਿਆ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ‌ ਸਨ। ਇੰਨੇ ਸਖ਼ਤ ਟੈ੍ਕ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਫਿਸਲ ਗਈ, ਉਸਦੇ ਇਕ ਗੋਡੇ ਤੇ ਸੱਟ ਲੱਗ ਗਈ, ਔਖੇ-ਸੌਖੇ ਹੋ ਕੇ ਚਾਰ ਦਿਨ ਉਹ ਪਹਾੜ ਚੜਦੀ ਉਤਰਦੀ ਰਹੀ,ਪਰ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ ਤੁਰਨਾ ਬੇਹਾਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਮਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਪਹਾੜਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਤਜਰਬਾ, ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਹਾੜ ਉਤਰਨਾ ,ਪਰ ਕੀ ਕਰੀਏ...

ਵਾਪਸ ਮੁਕਾਮ ਤੇ ਤਾਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੀ ਸੀ। ਆਖਰੀ ਕੁਝ ਚੰਦ ਘੰਟੇ ਹੀ ਬਚੇ ਸਨ, ਸ਼ਾਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਸ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਪੁੱਜਣਾ ਸੀ, ਆਖ਼ਰੀ ਕੁਝ ਰਸਤੇ ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਖੱਚਰ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਉਣਾ ਮੰਨ ਗਈ। ਧੀ ਦਾ ਦਰਦ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਚੱਲਣ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਮਿਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਟਰੈਕ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਖੱਚਰ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਨਾ ਹੀ ਕਰੀਏ। ਇਕ ਗੱਲ ਦੱਸਾਂ ਇਹ ਪਹਾੜ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਚੀਲਾਂ ਤੇ ਦਿਓਦਾਰਾ ਦੇ ਦਰਖਤਾਂ ਨਾਲ ਸਜੇ ਸੰਵਰੇ,ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਔਖਾ। ਟਰੈਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਖੱਚਰ ਉਪਰ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਉਤਰਾਈ ਵੇਲੇ ਉਹ ਖ਼ੱਚਰ ਤੋਂ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ , ਤਿੱਖੀ ਉਤਰਾਈ ਵੇਲੇ ਖਚੱਰ ਉਸ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਪਿੱਠ ਨਾਲ ਸਿਰ ਜੋੜ ਲੈਂਦਾ, ਜਾਂ ਇਕ ਕਦਮ ਪਿਛੇ ਰਹਿੰਦਾ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਮੈਂਨੂੰ ਤੁਰੀ ਆਉਂਦੀ ਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਕਿ ਕਿਤੇ ਇਹ ਖੱਚਰ ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਉਪਰ ਹੀ ਨਾ ਡਿੱਗ ਪਵੇ। ਪਰ ਉਸ ਜਾਨਵਰ ਨੇ ਪੂਰਾ ਰਾਹ ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ,ਹੋਲੀ‌ ਹੋਲੀ ਉਸ ਨਾਲ ਤੁਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਗਾਈਡ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਤੇਰਾ ਖੱਚਰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ਹੈ। ਅੱਗੋਂ ਗਾਇਡ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚਨੇ ਖੁਆ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਬਿਲਕੁਲ ਤੁਹਾਡਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਲੰਘਦੀ ਲੰਘਦੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਖੱਚਰ ਦਾ ਸਿਰ ਪਲੋਸ ਦਿੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਗਾਇਡ ਨੂੰ ਉਸ ਉਪਰ ਘੱਟ ਸਮਾਨ ਲੱਦਣ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ,ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਆਪ‌ ਹੀ‌ ਚੁੱਕਦੀ ਸੀ।ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਤੇ ਜਾਂ ਉਹ ਕੋਈ ਦਿਲ ਦੀਆ ਤਰੰਗਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਰਿਪਨਜੋਤ ਕੌਰ ਸੋਨੀ ਬੱਗਾ
11 ਨਵੰਬਰ 2021
ਨੋਟ ,ਅੱਜ ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਫੋਟੋ ਦੇਖ ਕੇ ਯਾਦ ਆਈ ਰਚਨਾ।