ਸਾੜ…

“ਪੁੱਤ ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ ਕੋਲੋਂ ਅੰਬ ਨਾ ਤੁੜਵਾ, ਆਪ ਹੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰ।”
ਬੀਬੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਖੂਹ ਨੇੜੇ ਲੱਗੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਅਚਾਰ ਵਾਲੇ ਅੰਬ ਤੋੜਦੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਬੇਫ਼ਿਕਰੀ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹੀ ਆਖਿਆ।
“ਲੈ ਬੀਬੀ, ਇਹ ਕਿਹੜਾ ਏਡਾ ਕੰਮਾਂ ਚੋਂ ਕੰਮ ਆ? ਨਿੱਕਾ ਮੋਟਾ ਕੰਮ ਨਿਆਣੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ।” ਮੈਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
“ਨਾ ਪੁੱਤ! ਕੱਚੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਰਸ ਦਾ ਇੱਕ ਛਿੱਟਾ ਵੀ ਮੂੰਹ ਤੇ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਆ। ਕੁੜੀਆਂ ਤਾਂ ਸਾਫ਼-ਸੋਹਣੀਆਂ ਹੀ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਵਿਆਹਾਂ ਵੇਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਿਆਂ ਦੇ ਸੌ ਨਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਆ। ਕੁੜੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਆਹ ਨਿਸ਼ਾਨ ਆ, ਕੁੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਪੱਕਾ ਆ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਆ, ਨਿੰਮੇ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਜਦ ਮੁੰਡੇ ਆਲੇ ਦੇਖਣ ਆਏ ਸੀ ਨਾ ਤਾਂ ਮੁੰਡਾ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਕਹਿੰਦਾ ਮੈਂ ਤਾਂ ਗੋਰੀ ਚਿੱਟੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣਾ ਆ, ਆਹ ਕੁੜੀ ਨੀ ਪਸੰਦ ਮੈਨੂੰ।
ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਪੁੱਤ? ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਉੱਤੇ ਕਿੱਡੀ ਸੱਟ ਲੱਗਦੀ ਆ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ? ਆਪੇ ਤੋੜ ਪੁੱਤ ਅੰਬ।”
ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਓਥੇ ਦਾ ਓਥੇ ਹੀ ਰੁਕਿਆ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਬੱਚੀਆਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਤੇਜ਼ਾਬ ਸੁੱਟੇ ਗਏ। ਮੂੰਹ-ਬੁੱਲ੍ਹ ਲੂਹ...

ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵੀ ਬੱਸ ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਲੁਕ-ਲੁਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਹੁਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੀਆਂ। ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮੂਹਰੇ ਆਉਣੋਂ ਡਰਦੀਆਂ। ਰੱਬ ਨੂੰ ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਕੋਸਦੀਆਂ, ਰੋਂਦੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਉੱਪਰ ਕੀ ਬੀਤਦੀ ਹੋਣੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਇੰਝ ਬਾਰੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਰੋਂਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੋਣਾ।
ਸਬਰ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਗਲਿਓਂ ਇਸਦਾ ਘੁੱਟ ਲੰਘ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਇਨਸਾਨ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੌਨ ਕਰ ਲੈਣਾ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਸਜ਼ਾ ਹੈ।
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਚਿਹਰੇ ਝੁਲਸੇ ਨੇ ਇਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ?
ਰੱਬ ਜਾਣੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੋਂ ਵੀ ਡਰਦੀਆਂ ਨੇ?
ਖ਼ੌਰੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਹੀ ਗਲ਼ ਘੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ?
“ਪਾਪਾ ਆ ਦੇਖੋ, ਮੈਂ ਕਿੰਨੇ ਅੰਬ ਤੋੜ ਲਏ।”
ਬੇਟੀ ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਹੱਸਦੀ ਹੋਈ ਚਾਅ-ਚਾਅ ਵਿੱਚ ਅੰਬ ਵਾਲਾ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਾ ਲਈ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ।
ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਹੱਥਾਂ ਉੱਤੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਰਸ ਦੇ ਛਿੱਟਿਆਂ ਦਾ ਹਲਕਾ-ਹਲਕਾ ਸਾੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਲਿਖਤ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰ : ਸ਼ਹਿਬਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ
(01 ਜੁਲਾਈ 2021)