ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਥਾਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠਾ ਸੀ , ਪਰ ਸਬਜ਼ੀ ਕੋਈ ਨਾ ਨਸੀਬ ਹੋਈ , ਅਖੀਰ ਬੁਰਕੀ ਤੋੜ ਕੇ ਥਾਲੀ ਨਾਲ ਘਸਾ ਕੇ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ।ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੇਖ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੀ ਕਰਦਾ ਏਂ ਭਾਈ ?
ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਬਜ਼ੀ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ, ਖਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਈ ਅਚਾਰ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਰਿਹਾਂ।
ਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਮਲਿਆ, ਜੇ ਖਿਆਲਾਂ ਚ ਈ ਖਾਣੀ ਏ ਤਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਪਨੀਰ ਨਾਲ ਖਾਹ, ਏਸ ਵੇਲੇ ਕਾਹਤੋਂ ਕੰਜੂਸੀ ਕਰੀ ਜਾਨਾ , ਇਹਦਾ ਕਿਹੜਾ ਬਿੱਲ ਆਉਣ ਲੱਗਾ !
ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਗੱਲ ਏ ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਢੁੱਕਦੀ ਏ । ਗੁੜ ਖਾਣ ਦੇ ਸ਼ੁਕੀਨ ਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਵੀ ਗੁੜ ਦੇ ਈ ਆਉਣਗੇ , ਬਰਫੀ ਦੇ ਨਹੀਂ ।
ਇੱਕ ਕਰੋੜਪਤੀ ਸੇਠ ਸੀ, ਸਿਰੇ ਦਾ ਕੰਜੂਸ, ਨੌਕਰ ਵੀ ਨੱਕੋਂ ਮੂੰਹੋਂ ਝੁੱਲ ਕੇ ਈ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਉਹਦੀ , ਸਿਹਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਈ ਵਿਚਾਰੇ ਦੀ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੱਥ ਘੁੱਟ ਗਿਆ। ਨਤੀਜਾ , ਰਾਮ ਨਾਮ ਸੱਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੇਠ ਸਾਹਬ ਦਾ। ਉਸਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪਤਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਸੋਹਣੇ ਜਿਹੇ , ਖੁਸ਼ਮਿਜ਼ਾਜ਼ ਨੌਕਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਸੇਠ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ । ਨੌਕਰ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਕੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ
ਵਾਹ ਰੱਬਾ , ਕੀ ਟੋਪੀ ਘੁਮਾਉਂਦਾ ਏਂ ਤੂੰ ਵੀ ਯਾਰਾ, ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸੇਠ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾਂ ,ਪਰ ਅੱਜ ਸਮਝ ਆਈ ਕਿ ਉਹ ਗਰੀਬ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਮੇਰੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ , ਪਾਈ ਪਾਈ ਜੋੜਦਾ ਰਿਹਾ ਕੰਜੂਸੀ ਕਰ ਕਰਕੇ ।
ਤੰਗਦਿਲ ਬੰਦਾ ਹਰ ਯਗਾ ਕੰਜੂਸੀ ਕਰਦਾ ਏ ,ਕਿਸੇ ਦੀ ਬਣਦੀ ਸਿਫਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਜੂਸੀ, ਹੱਸਣ ਚ ਵੀ ਸਰਫ਼ਾ ,ਅਜਿਹੇ ਬੰਦੇ ਹੱਥ ਵੀ ਮਿਲਾਉਣਗੇ ਤਾਂ ਪੋਟੇ ਜਿਹੇ ਇਵੇਂ ਛੁਹਾਉਣਗੇ ਕਿ ਕਿਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾ ਘਸ ਜਾਣ ।ਕੱਪੜੇ ਖਰੀਦਣ ਲੱਗਿਆਂ ਵੀ ਰੰਗ ਉਹ ਚੁਣਨਗੇ ਕਿ ਵੇਖਿਆਂ ਸੁਸਤੀ ਛਾ ਜੇ , ਚੂਹੇ ਰੰਗੇ, ਘਸਮੈਲੇ ਜਿਹੇ, ਜੋ ਧੋਣੇ ਨਾ ਪੈਣ ਛੇਤੀ ਕੀਤੇ,ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦੇ ਸੁੰਦੇ ਵੀ ਮਰੂੰ ਮਰੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਏ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ।
ਮੇਰੇ ਘਰ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਗੋਰਿਆਂ ਦਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜੋੜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਏ ,ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਬੜੇ ਈ ਗ਼ਰੀਬੜੇ ਜਿਹੇ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਜੀਅ, ਬੱਚਾ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਸ਼ਾਇਦ ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਨਹੀ ਜੰਮਿਆ ਹੋਣਾ ਕੇ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਤੇ ।ਘਸੇ ਜਿਹੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ , ਤੁਰ ਕੇ ਸੌਦਾ ਲੈਣ ਜਾਣਗੇ, ਟੈਕਸੀ ਕਰਦੇ ਕਦੀ ਨਹੀ ਵੇਖਿਆ, ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੀ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਏ ਸੋਹਣੀ, ਦਵਾ ਦਾਰੂ, ਬੱਸਾਂ ਫ੍ਰੀ ਦੀਆਂ। ਪਰ ਇਹ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੇ ਸਿਰੇ ਦੇ ਲੀਚੜ ਨੇ, ਬੰਦਾ ਤਾਂ ਵਾਲ ਵੀ ਹਾੜੀ ਸਾਉਣੀ ਕਟਵਾਉਂਦਾ, ਜਦੋਂ ਸਿਰ ਤੇ ਗਟਾਰਾਂ ਬਹਿਣ ਲੱਗ ਪੈਣ। ਕਦੀ ਗੁੱਡ ਮੌਰਨਿੰਗ ਤੱਕ ਨਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਜਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਕਿਸੇ ਤੋਂ, ਕੋਲੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਇੰਜ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੀਹਦੇ ਈ ਨਾ ਹੋਣ ।ਜ਼ਨਾਨੀ ਸਿਰੇ ਦੀ ਲਕੀਰ ਦੀ ਫਕੀਰ ਏ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਿਥਿਆ ਏ ਉਹਨੇ , ਘਰੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣ ਲਈ , ਉਸ ਦਿਨ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਾਉਂਦੀ ਏ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾ ਵੀ ਪਾਣੀ ਪਾਉਂਦੀ ਏ ,ਛਤਰੀ ਲੈ ਕੇ ਸਿਰ ਤੇ ।
ਲੰਘੀ ਚਾਰ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਪੰਜ ਕੁ ਵਜੇ ਕੁਝ ਲੁਟੇਰੇ ਇਹਨਾਂ ਘਰ ਆਣ ਵੜੇ , ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਏ ਕਿ ਦੋ ਬੈਗ ਨਕਦੀ ਦੇ ਖੋਹ ਲੈ ਕੇ ਗਏ ਇਸ ਚਿੜੀ ਚੱਬ ਜੋੜੀ ਕੋਲੋਂ ।ਦੋ ਕਮਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਚੋਂ ਲੱਖਾਂ ਪਾਊੰਡ ਲੁੱਟ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਲੁਟੇਰੇ , ਘਸੁੰਨ ਮੁੱਕੀ ਵੱਖਰਾ ਕਰ ਗਏ ਜਾਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ।
ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬੈਂਕ ਚ ਪੈਸਾ ਨਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਇਸ ਹੰਸਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਨੇ, ਸਭ ਕੁਝ ਧੂ ਧੂ ਕੇ ਘਰੇ ਵਾੜ ਛੱਡਿਆ । ਨਾ ਕਦੀ ਚੱਜ ਦਾ ਖਾਧਾ , ਨਾ ਹੰਢਾਇਆ ,ਹੁਣ ਸਭ ਕੁਝ ਖੁਹਾ ਕੇ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਮਰਨ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਆ ਕਮਲੇ ।
ਸੁਣ ਕੇ ਦੁੱਖ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੋਇਆ ਪਰ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਏ ਕਿ ਜਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਏ, ਹਸਬ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ , ਜੇ ਕਰ ਅੱਜ ਖੁਸ਼ ਨਹੀ ਓ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਸਵਾਹ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ ਏ।
ਗੋਰਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਹਾਵਤ ਏ ਕਿ Life is just like an ice cream, you can taste it , or waste it.
ਤੀਲੇ ਵਾਲੀ ਕੁਲਫ਼ੀ ਵਰਗੀ ਏ ਜਿੰਦਗੀ, ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਏ ਬੰਦੇ ਦੀ, ਸਵਾਦ ਲੈ ਲੈ ਕੇ ਖਾਵੇ ਜਾਂ ਵੇਂਹਦਾ ਰਹੇ ਇਹਦੀ ਵੱਲ ਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਖਾਊੰਗਾ , ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਮੁਕਾਮ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਲਵਾਂਗਾ ।
ਤੇ ਯਕੀਨ ਜਾਣਿਓ, ਅਜਿਹੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਦਾ ਉਹ ਸਾਲ ਜਾ ਪਲ ਕਦੀ ਨਹੀ ਆਉਣਾ ।
ਖ਼ਰਬੂਜ਼ਿਆਂ ਜਾਂ ਜਾਮਨੂੰਆਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਉਹਨਾ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਈ ਲੈ ਲੈਣਾ ਬਣਦਾ ਏ , ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ । ਇਨਸਾਨ ਹਾਲਾਤਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪਰ ਆਪਣੀ ਦਕੀਆਨੂਸੀ ਸੋਚ ਕਰਕੇ ਵੱਧ ਨਰਕ ਭੋਗਦਾ ਏ ਅਕਸਰ ।
ਆਪਣੇ ਆਪ ਲਈ ਵਕਤ ਕੱਢਣਾ ਬੇਹੱਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਏ, ਕਾਦਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਨੂ ਮਾਨਣਾ , ਉਸਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਕਰਨੀ, ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਗੁਣਗੁਣਾਉਣਾ , ਚੰਗਾ ,ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ ਖਾਣਾ, ਹੰਢਾਉਣਾ ਤੇ ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣਾ ਵੀ ਇਬਾਦਤ ਈ ਏ , ਉਸ ਪਰਵਰਦਿਗਾਰ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਈ ਏ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਲਈ , ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ । ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਕਦੀ ਵੀ ਕੰਜੂਸੀ ਨਹੀ ਵਰਤਣੀ ਬਣਦੀ ,ਜਿਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜਿੰਦਗੀ ਧੜਕਣੀ ਵੀ ਚਾਹੀਦੀ ਏ, ਜਿਉਂਦੇ ਦਿਸਣਾ ਵੀ ਬਣਦਾ ਏ । ਵਰਾਛਾਂ ਘੁੱਟ ਕੇ ਹੱਸਿਆ ਹਾਸਾ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਸੋਹਣਾ ਵੀ ਨਹੀ ਲੱਗਦਾ ਤੇ ਰੂਹ ਨੂੰ ਖੇੜਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦਾ ।
ਇੱਕ ਨੂੰ ਸਵਾ ਲੱਖ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਸਵਾ ਲੱਖ ਨਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਏ । ਲੰਗਰ “ਮੁੱਕ ਗਿਆ “ਕਹਿਣ ਨਾਲ਼ੋਂ ਲੰਗਰ “ਮਸਤ “ਹੋਇਆ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਰੋਟੀ ਨਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ , ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਜ਼ਰੂਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਏ।
ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦਵਾ ਅਸਰ ਨਹੀ ਕਰਦੀ ਤੇ ਹਰ ਹਾਲ ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਫਿਕਰ, ਚਿੰਤਾ , ਬੀਮਾਰੀ ਵੀ ਰਾਹ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ।
ਕੀ ਖਿਆਲ ਏ ਤੁਹਾਡਾ, ਹੈਗੇ ਨੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ,ਸਾਡੇ ਤੁਹਾਡੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ,ਮੇਰੇ ਗਵਾਂਢੀਆਂ ਵਰਗੇ , ਅਮੀਰ ਸੇਠ ਵਰਗੇ ?
ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣਗੇ, ਪਰ ਉਹਨਾ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਬਣਦਾ ਏ ਕਿ ਕਿਤੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਤਾ ਉਵੇਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨਹੀ ਜੀਅ ਰਹੇ ।
ਅਸੀਂ ਉਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ , ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ । ਜਿੰਦਗੀ ਤੋ ਵੱਧ ਕੀਮਤੀ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਇਸਨੂੰ ਜੀਣ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਹੀ ਸਾਡੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪੱਧਰ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਏ।

ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਮੁਨਿਆਰੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਛੋਟੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਸੌਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਪਰ ਤੀਕਰ ਭਰੀ ਹੋਈ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਬਲੈਕ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰੰਤੂ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਠੀਕ ਭਾਅ ਨਾਲ ਸੌਦਾ ਵੇਚਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਉਸ ਕੋਲ ਆਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਰੀਦਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਉਹ ਧਾਰਮਕ ਰੁਚੀਆਂ ਦਾ ਬੰਦਾ ਸੀ। ਅਧਿੱਕ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਲੈਣਾ ਉਸ ਲਈ ਪਾਪ ਸੀ। ਇਕੱਲੀ ਜਾਨ ਸੀ, ਉਸ ਲਈ ਉਚਿਤ ਲਾਭ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਦੁਕਾਨ ਉਪਰ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਕਦੇ ਦੁੱਖ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਜਦ ਉਹ ਕਿਸੇ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਸਨਲਾਈਟ ਦੀ ਇੱਕ ਟਿੱਕੀ ਨਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਜਾਂ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਯਨ ਤੇਲ ਦੀ ਬੋਤਲ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਸਤੂਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਘਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਸਨ।
ਬਲੈਕ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਸੰਨ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਵਾਨ ਸੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੁਕਾਨ ਉੱਪਰ ਬੈਠੇ ਬੈਠੇ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ-ਬੁਰੇ ਬੁਰੇ ਖਿਆਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਲਵਾਂ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਵਾਦ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਬਾਲ-ਬੱਚੇ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸਣ ਲਈ ਮੈਂ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਰਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਲੰਘ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਭਾਈ ਭੈਣ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਇਕੱਲਾ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵੇਚਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਖੋਮਚਾ ਲਾਇਆ, ਕੁਲਫੀਆਂ ਵੇਚੀਆਂ। ਜਦ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਿਆ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ ਕਿਰਾਏ ਉੱਪਰ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਮਨਿਆਰੀ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਖਰੀਦ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ।
ਆਦਮੀ ਈਮਾਨਦਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਥੋੜੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਚਲ ਪਈ। ਜਿਥੋਂ ਤੀਕਰ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੀ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਘਰ-ਘਾਟ ਬਣਾਵੇ। ਉਸ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਹੋਵੇ, ਬੱਚੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਧ ਤੋਂ ਵਧ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਕਾਨਕੀ ਜਿਹਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਈ ਸੀ। ਸਵੇਰੇ ਉਹ ਦੁਕਾਨ ਖੋਲ੍ਹਦਾ, ਗਾਹਕ ਆਉਂਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੌਦਾ ਦਿੰਦਾ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੱਟੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕੋਠੜੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਰੀਫਪੁਰੇ ਵਿੱਚ ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ। ਗੰਜੇ ਦਾ ਢਾਬਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰੋਟੀ ਖਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਕੋ ਵਾਰੀ। ਸਵੇਰੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਉਹ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਟੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਝੇ ਹਲਵਾਈ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਉਪਰ ਕਰਦਾ। ਫਿਰ ਉਹ ਹੱਟੀ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਅਤੇ ਤਰਕਾਲਾਂ ਤੀਕਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਗੱਦੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅੰਗੜਾਈਆਂ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਸਵਾਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੌਣ ਕਰੇ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਯਾਰ-ਮਿੱਤਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਦਾ।
ਉਹ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਸ਼ਰੀਫਪੁਰੇ ਦੀ ਕੋਠੜੀ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਵੇਲੇ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਰੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਇੰਨੀ ਛੇਤੀ ਮਰ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰ ਜਾਂਦੇ।
ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਿਵੇਂ ਕਰਾਵੇ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤੀਕਰ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਹੱਟੀ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋ ਗਏ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਘਰ ਨੂੰ ਜੋ ਅੱਛਾ ਖਾਸਾ ਸੀ ਕਿਰਾਏ ਉਪਰ ਲੈ ਲਿਆ, ਪਰੰਤੂ ਰਹਿੰਦਾ ਉਹ ਸ਼ਰੀਫ਼ਪੁਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ।
ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ। ਬੀ. ਏ. ਪਾਸ, ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ, ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸੰਭਵ ਹਨ, ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ ਕਰੋ ਜਾਂ ਆਪ ਆ ਕੇ ਮਿਲੋ।
ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਉਹ ਦੁਕਾਨ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਉਹ ਉਸ ਸਿਰਨਾਮੇ ਉਪਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਇੱਕ ਦਾੜੀ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹੀ। ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਮੇਜ਼ ਦੀ ਦਰਾਜ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਬੀਹ ਜਾਂ ਪੱਚੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰ ਕੇ ਵਿਖਾਈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਪਸੰਦ ਕਰ ਲਵੇ। ਇਕ ਮੁਟਿਆਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆ ਗਈ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਹੋਰ ਸੁਹਣੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਏਜੰਟ ਨੂੰ ਆਖਿਆ: ”ਜਨਾਬ! ਇਹ ਕੁੜੀ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਹੈ।”
ਏਜੰਟ ਮੁਸਕਰਾਇਆ,”ਤੂੰ ਇੱਕ ਹੀਰਾ ਚੁਣ ਲਿਆ ਹੈ।” ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਲੜਕੀ ਉਸ ਦੀ ਬਗਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਗਿੜਗਿੜਾਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ,”ਬਸ ਜਨਾਬ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂਂ ਗੱਲਬਾਤ ਪੱਕੀ ਕਰ ਲਓ।” ਏਜੰਟ ਸੰਜੀਦਾ ਹੋ ਗਿਆ,”ਦੇਖੋ ਬੇਟਾ। ਇਹ ਕੁੜੀ ਜੋ ਤੂੰ ਚੁਣੀ ਹੈ, ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸਿਵਾਇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵਡੇ ਖਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫ਼ੀਸ ਨਹੀਂ ਲਵਾਂਗਾ।”
”ਆਪ ਦੀ ਮਿਹਰਬਾਨੀ। ਮੈਂ ਮੁਹਤਾਜ ਮੁੰਡਾ ਹਾਂ। ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰ ਦਿਓ ਤਾਂ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਪਣਾ ਬਾਪ ਸਮਝਾਂਗਾ।”
ਏਜੰਟ ਦੇ ਮੁੱਛਾਂ ਭਰੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਫੇਰ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਆ ਗਈ।,”ਜਿਉਂਦੇ ਰਹੋ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਸੌ ਰੁਪਏ ਫ਼ੀਸ ਦੇ ਲਵਾਂਗਾ।”
ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਬੜੇ ਸ਼ਰਧਾ ਪੂਰਵਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ;’ਜਨਾਬ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ,ਮੈਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ।”
ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਜੇਬ ‘ਚੋਂ ਤਿੰਨ ਨੋਟ ਸੌ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੱਢੇ ਅਤੇ ਉਸ ਬੁੱਢੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ।
ਮਿਤੀ ਵੀ ਨੀਯਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਨਿਕਾਹ ਹੋਇਆ, ਵਿਦਾ ਵੀ ਹੋ ਗਈ। ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਜੋ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਮਕਾਨ ਕਿਰਾਏ ਉੱਪਰ ਲੈ ਲਿਆ, ਹੁਣ ਸਜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਉਹ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਵ-ਵਿਆਹੀ ਵਹੁਟੀ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ।
ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਦਾ ਹਾਲ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਨਵ-ਵਿਆਹੀ ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਘੁੰਡ ਆਪਣੇ ਕੰਬਦੇ ਹੋਏ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਉਠਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੱਕਰ ਜਿਹਾ ਆ ਗਿਆ।
ਬਹੁਤ ਹੀ ਭੱਦੀ ਜਿਹੀ ਇਸਤਰੀ ਸੀ। ਇਹ ਗੱਲ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਬਿਰਧ ਆਦਮੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਲੜਖੜਾਉਂਦਾ ਕਮਰੇ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਫਪੁਰੇ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੋਠੜੀ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਤੀਕਰ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਜਾ ਕੇਆਪਣੀ ਕੋਠੜੀ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਤੀਕਰ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਹੋਇਆ ਕੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਆਇਆ।
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਖੋਲ੍ਹੀ,ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਉਹ ਉਸੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਰੁਪਏ ਉਸ ਬੁੱਢੇ ਏਜੰਟ ਨੂੰ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਕੇਵਲ ਸੱਤ ਸੌ ਰੁਪਏ ਸਨ। ਉਹ ਇਤਨਾ ਦੁਖੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਹੀ ਛੱਡ ਦੇਵੇ। ਉਹ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਜਾਗਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਹੋਇਆ ਕੀ ਹੈ? ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਆਇਆ। ਅਖ਼ੀਰ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਹੀ ਲਿਆ।
ਸਵੇਰੇ ਦਸ ਬਜੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਅਰਥਾਤ ਐਵੇਂ ਦੋ ਭਾਅ ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਟਿਕਟ ਲੈ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਚਲਿਆ ਗਿਆ। ਲਾਹੌਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਜੇਬ ਕਤਰੇ ਨੇ ਬੜੀ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੁਪਏ ਕੱਢ ਲਏ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸ਼ਾਇਦ ਖ਼ੁਦਾ ਨੂੰ ਇਹੋ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀ।
ਲਾਹੌਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕਤਰੀ ਨਹੀਂ ਗਈ ਸੀ। ਸਿਰਫ਼ ਦਸ ਰੁਪਏ ਗਿਆਰਾਂ ਆਨੇ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਪਰੰਤੂ ਪਿਛੋਂ ਭੁੱਖਿਆਂ ਮਰਨ ਤੀਕਰ ਦੀ ਨੌਬਤ ਆ ਗਈ।
ਇਸ ਵਿਚਕਾਰ ਉਸ ਨੇ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰੰਤੂ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਇੰਨਾ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਧਾਰ ਲਿਆ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਤਨੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਇੱਕ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੇਲ ਦੀ ਪਟੜੀ ਉਪਰ ਲੇਟ ਗਿਆ। ਗੱਡੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਕਾਂਟਾ ਬਦਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਦੂਸਰੀ ਲਾਈਨ ਉੱਪਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਧਰ ਹੀ ਜਾਣਾ ਸੀ।
ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮੌਤ ਵੀ ਧੋਖਾ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਪੀਸਨੇ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਚੱਕੀ ਉੱਪਰ ਬੀਹ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨੇ ਉੱਪਰ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ।
ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਧੋਖਾ ਹੀ ਧੋਖਾ ਹੈ। ਹਲਦੀ ਵਿੱਚ ਪੀਲੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਇੱਟਾਂ ਦੀ। ਦੋ ਸਾਲ ਤੀਕਰ ਉਸ ਚੱਕੀ ਉਪਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਲਕ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੱਤ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਕਮਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਕੇ ਰੱਖ ਲਏ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਜਦ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧੋਖਾ ਹੀ ਧੋਖਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਧੋਖਾ ਦੇ।
ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਚੱਕੀ ਖੜੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਕਾਫ਼ੀ ਚੰਗੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਦਾ ਕਈ ਬਾਰ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸ ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਕੰਬ ਜਿਹਾ ਗਿਆ।
ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਧੋਖਾ-ਧੜੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਲਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰ ਮਾਲੂਮ ਹੋ ਗਏ ਸੀ। ਇੱਕ ਮਣ ਲਾਲ ਮਿਰਚ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਪੀਸਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਹਲਦੀ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਪੀਲੀ ਮਿੱਟੀ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਤੋਲ ਦਾ ਹਿਸਾਬ, ਇਹ ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਸੀ।
ਪਰੰਤੂ ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਦੀ ਢੱਕੀ ਉਪਰ ਛਾਪਾ ਪਿਆ। ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਮੂੰਹ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਕੈਮੀਕਲ ਐਗਜ਼ਾਮਿਨਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਆਈ ਕਿ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਉਸ ਦਾ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦਿੰਦਾ। ਕਈ ਦਿਨ ਹਵਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਰਿਹਾ। ਆਖ਼ਰ ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੌ ਰੁਪਏ ਜੁਰਮਾਨਾ ਅਤੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ। ਜੁਰਮਾਨਾ ਉਸ ਨੇ ਅਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕਰੜੀ ਸਜ਼ਾ ਉਸ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣੀ ਹੀ ਪਈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਰੜਾ ਅਤੇ ਕਠਨ ਸੀ। ਇਸ ਦਰਮਿਆਨ ਅਕਸਰ ਉਹ ਸੋਚਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬੇਈਮਾਨੀ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਹ ਅਸੂਲ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਧੋਖਾ-ਧੜੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।
ਫਿਰ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਉਹ ਇਧਰ ਦਾ ਰਿਹਾ ਨਾ ਉਧਰ ਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਚੰਗਾ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਕਿ ਫਿਰ ਉਹ ਕੋਈ ਬੁਰਿਆਈ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ।
ਜਦੋਂ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਮਜ਼ਬੂਤ ਇਰਾਦਾ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਰਾ ਝੰਜਟ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸੱਤ ਦਿਨ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੋ, ਤਿੰਨ ਰੁਪਏ ਆਪਣਾ ਪੇਟ ਕੱਟ ਕੱਟ ਕੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ ਕਾਰਆਮਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕੇਵਲ ਇਕੋ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣਿਆ ਸੀ ਜੋ ਬੜਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕੀ ਸੰਖੀਆ। ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਸੰਖੀਆਂ ਕਿਥੋਂ ਮਿਲਦਾ?
ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਆਖ਼ਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਸੰਖੀਆਂ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦੀ ਖਿਮਾ ਮੰਗੀ ਕਿ ਉਹ ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਫਿਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਸੰਖੀਆ ਖਾਇਆ ਅਤੇ ਫੁਟ-ਪਾਥ ਉਪਰ ਸੌਂ ਗਿਆ।
ਉਸ ਨੇ ਸੁਣਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੰਖੀਆ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਝੱਗ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਆਕੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੜੀ ਹੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਨਾ ਆਈ।
ਸਵੇਰੇ ਉਠ ਕੇ ਉਹ ਉਸੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਦੇ ਕੋਲ ਗਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਖੀਆ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ-”ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ। ਇਹ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕੈਸਾ ਸੰਖੀਆ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹੁਣ ਤੀਕਰ ਨਹੀਂ ਮਰਿਆ?”
ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਆਹ ਭਰ ਕੇ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਭਰੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ,’ਕੀ ਕਹਾਂ ਮੇਰੇ ਭਾਈ,ਅੱਜ ਕਲ੍ਹ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨਕਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-ਹਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।’

ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ
(ਅਨੁਵਾਦ: ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ)

ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਲਮ ਨਾਲ ਬੇਈਮਾਨੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਆਪਣੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵੀ ਸੱਚ ਦਾ ਹੀ ਪੱਲ੍ਹਾ ਫੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਖ ਕਹਾਣੀ ਹੀ ਜਾਪਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਕੋਈ ਸੇਧ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਸ ਲੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਆਪਬੀਤੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਹਾਂ।
ਅਕਸਰ ਹੀ ਅਸੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਉਧਰ ਵੀ ਕਮੀਆਂ ਹੀ ਲਭਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਵਭਾਵ ਹੈ। ਇਹਾ ਜਿਹਾ ਹੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਵਾਪਰਿਆ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਗਰਾ ਜਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕ਼ਾ ਬਣਿਆ। ਅਸੀ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਮਾਈ ਥਾਣ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚੇ, ਉਧਰ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਕਾਰਸੇਵਾ ਚਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਠਹਿਰਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਰਾ ਖਾਲੀ ਕਰਵਾ ਕੇ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਉਧਰ ਹੀ ਕੁਛ ਦੇਰ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕਾਰਸੇਵਾ ਕਾਰਨ ਜੋ ਕਮਰਾ ਸਾਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹ ਸਟੋਰ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਨਾਸ਼ੁਕਰੇ ਇਨਸਾਨ ਸੋਚਣ ਲਗੇ ਕਿ ਇਧਰ ਤਾਂ ਮੱਛਰ ਮੱਖੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਕਿਸੀ ਤਰ੍ਹਾ ਅਸੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਤਾਲ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਧਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਬਣੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇੱਕ ਐ ਸੀ ਕਮਰਾ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਅਸੀ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਮਾਈ ਥਾਣ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਚੁੱਕ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਤਾਲ ਸਾਹਿਬ ਲੇ ਆਉਂਦਾ।ਰਾਤ ਉਧਰ ਹੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਕੀਤੀ । ਸਵੇਰੇ ਸਾਨੂੰ ਪੜੋਸੀਆਂ ਨੇ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਲ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਕਾਰਣ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਪਾਣੀ ਭਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਟਰੇਨ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਰਾਤੀ ਘਰ ਪਰਤੇ ਤਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਉਹ ਗੰਦ ਖਿਲਾਰਾ ਪਿਆ ਸੀ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚੇਆਂ ਨੂੰ ਬੇਡ ਤੇ ਬਿਠਾ ਅਸੀਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਰਲ਼ ਕੇ ਰਾਤ ਇੱਕ ਵਜੇ ਤਕ ਘਰ ਸਾਫ ਕੀਤਾ। ਕਿੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਘਰੋਂ ਬਦਬੂ ਆਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਚਿਤਾਰਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਲੱਭਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਸਦਾ ਉਸ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਹੀ ਮੰਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਉਸ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਗੁਣ ਹੀ ਗਾਉਣੇਂ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਜੋ ਵੀ ਰੁਖਾ ਮਿਸਾ ਮਿਲੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਮਿਲੇ ਉਸ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਹੁਕਮ ਜਾਣ ਕੇ ਮੰਨ ਲੈਣਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

Submitted By:- ਸਤਨਾਮ ਕੌਰ

ਭਲੇ ਵੇਲਿਆਂ ਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੁੰਦਾ ਸੀ , ਜਿਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 10,000 ਸੀ । ਜਿਹਦੇ ਵਿਚੋਂ ਲਗਭੱਗ 7000 ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਸੀ । ਬਾਕੀ ਦੇ 3000 ਅੱਲਗ ਅਲੱਗ ਧਰਮਾਂ ਚੋਂ । ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੋਹਤਬਰ ਬੰਦੇ ਇੱਕ ਸਕੀਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਨੇ , ਕਹਿੰਦੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਚ 70% ਲੋਗ ਸਾਡੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨੇ ,ਕਿਉਂ ਨਾ ਆਪਾਂ ਧਰਮ ਨੂੰ represent ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਾਜਨਤੀਕ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਈਏ । ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਮੋਹ ਜਿਆਦਾ ਆਉਂਦਾ ਉਹ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣਗੇ ।

ਉਹ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਪਣਾ ਸਰਪੰਚ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਨੇ । ਹੁਣ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੱਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਲਾਲੀਪਾਪ ਵੰਡਣ ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਜਦੋਂ ਵੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੋਇ ਮੁਸੀਬਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਮੁਸੀਬਤ ਨੂੰ ਹੱਲ ਨਾ ਕਰ ਪਾਉਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਾਕਾਮਯਾਬੀ ਨੂੰ ਲੁਕੋਣ ਲਇ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰਵਾਇਤ ਚਲਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ , ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੇ ਮੋਹ ਚ ਮੁਸੀਬਤ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਉਹਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ।

ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ , ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਨੇ , ਲੋਕ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਸਮਝਣ ਵੀ ਲਗਦੇ ਨੇ । ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਮੋਹ ਜਿਆਦਾ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਤਵੱਜੋ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ । ਕੁੱਝ ਲੋਗ ਸਰਪੰਚ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਧਰਮ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵੀ ਲਗਦੇ ਨੇ । ਜਦੋਂ ਵੀ ਪਿੰਡ ਤੇ ਕੋਈ ਆਪਦਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ , ਸਰਪੰਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮ ਰੱਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ ਉਧਰ ਉਲਝ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਹੁਣ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਹਨਤਾਂ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੂਰਖ ਲੋਗ ਹੋ ਸਰਪੰਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਵਕੂਫ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਖੁਦ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਕਹਿਣਾ ਚੁਭਦਾ ਹੈ । ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨੋ ਹਟ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਧਰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਖਿਝ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਰਪੰਚ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਹਉਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ , ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਤਖ਼ਤੀ ਲਾ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਕਿ ” ਮੈਂ ਮੂਰਖ ਨਹੀਂ ਹਾਂ , ਮੈਂ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ” ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਸਾਨੂੰ ਮੂਰਖ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ । ਪਿੰਡ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੀ ਖਿਝ ਵੀ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ , ਉਹ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ।

ਜਿਹੜੇ 4 ਲੋਕ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਰਹੇ ਸੀ ਉਹ ਵੀ ਟੁੱਟਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਉਧਰੋਂ ਸਰਪੰਚ ਧਰਮ ਦੇ ਲਾਲੀਪਾਪ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਬੱਲੇ
ਬੱਲੇ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋਰ ਜੋਰ ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਵਧਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਧਰੋਂ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਤਖ਼ਤੀ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ “ਅਸੀਂ ਮੂਰਖ ਨਹੀਂ ਹਾਂ , ਅਸੀਂ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਇਸ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ” ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਪੰਚ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਟੁੱਟ ਕੇ ਪੈਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਵੀ over confidence ਵਿਚ ਗਲਤ ਅੰਦਾਜੇ ਲਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ , ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਦਵਾਰਾ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਏ ਲੋਕ ਗਲਤ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ।

ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਰਪੰਚ ਮਰਦੇ ਦਮ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ 20 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕਹਿੰਦੇ , ਕਾਟਜੂ ਸਹੀ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ , ਪਿੰਡ ਦੇ 90% ਲੋਕ ਗਧੇ ਨੇ ।

ਜੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜਿੱਦ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ 20 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹਲਾਤ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਨਹੀਂ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਸੱਚ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰਨਾ । ਸਿਆਣੇ ਨੂੰ ਸਿਆਣਾ ਤੇ ਮੂਰਖ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਕਹਿਣਾ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕ 20 ਸਾਲਾਂ ਚ ਕੁਝ ਵੀ ਸਿਰਜ ਨਾ ਸਕੇ , ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦੇ ਦਮ ਤੱਕ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਮਾਨਣ ਰਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ । ਸਹੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤੇ ਗਲਤ ਨੂੰ ਗਲਤ ਕਿਹਾ । ਤੇ ਪਿੰਡ ਚ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਪੀੜੀ ਦਰ ਪੀੜੀ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ ।

Gaurav Khanna ਦੀ ਕੰਧ ਤੋਂ

ਜਿਉਂ ਹੀ ਗੱਡੀ ਪਾਰਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਅੱਖਾਂ ਪਾੜ ਕੇ ਓਧਰ ਝਾਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਇਹ ਕੋਈ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਵਿਆਹੀ ਵਰੀ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੀ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣਾ ਅਚੰਭੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਸਕੂਲੀ ਲੜਕੀਆਂ ਵੀ ਸਨ ਜੋ ਮਗਰ ਬੈਠੀਆਂ ਸਨ। ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅੱਠ ਵਜੇ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਟਾਇਮ ਗਿਆਰਾਂ ਵੱਜ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਬੱਚੇ ਗੱਡੀ ਖੜਣਸਾਰ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚੋਂ ਉਤਰੇ। ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਗੱਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ -ਆਪਣੇ ਅੰਦਾਜੇ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਅਮੀਰ ਘਰ ਦੀ ਲੜਕੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕੋਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਸਨੇ ਗੱਡੀ ਰੋਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਮੇਕਅੱਪ ਦਾ ਸਮਾਨ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਗੱਡੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਵਿਚਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵੱਲ ਚਿਹਰਾ ਵੇਖਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨੇ ਸੁਰਖੀ ਲਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਤੇ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਾ ਲਈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਗਲਾਂ ਨਾਲ ਸੁਰਖੀ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਡਰਾਈਵਰ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਉਸਦੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਉਸਨੂੰ ਖੇਡ ਹਾਲ ਤੱਕ ਛੱਡ ਕੇ ਆਉਣਾ ਹੋਵੇ। ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਡਰਾਈਵਰ ਦੂਜੇ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰ ਕੇ ਅੱਗੇ ਝਾਕਣ ਲਈ ਇਸ਼ਾਰੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲੇ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੋਣੀ ਹੈ ਜੋ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤੇ ਘੰਟਾ ਲਗਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਇਸਤੋਂ ਇਹੀ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣਗੇ , “ਦੂਜੇ ਨੇ ਕਿਹਾ।” ਬੱਚੇ ਵੀ ਦੇਰੀ ਲੱਗਣ ਕਰਕੇ ਤਲਖੀ ਮੰਨ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਗਏ ਤੇ ਮੈਡਮ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗ ਗਏ। ਸ਼ੀਸੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਈ ਬਰੋ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪਿੰਨਸਿਲ ਜਿਹੀ ਕੱਢ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਕੋਲ ਮਾਰਨ ਲੱਗੀ ਤੇ ਨਾਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਤੱਕਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਉਹ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਕੈਟਰੀਨਾ ਕੈਫ ਬਣੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਸਨੇ ਪਰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੇਪਰ ਜਿਹਾ ਕੱਢ ਕੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਫੇਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਵੇਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਉਸਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਮੰਤਰੀ ਟਰੂਡੋ ਹੋਵੇ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਹੇਅਰ ਬੈਂਡ ਖੋਲਿਆ ਤੇ ਕੰਘੀ ਨਾਲ ਵਾਲ ਵਾਹੁਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਵੇਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਪੈਂਟ ਟੀ ਸ਼ਰਟ ਪਾਈ ਉਹ ਕੋਈ ਮੇਮ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਬਾਰੀ ਖੋਲ ਕੇ ਉਹ ਉਤਰੀ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਆਇਆ। ਵਾਕਈ ਇਹ ਤਾਂ ਕੋਚ ਲੱਗਦੀ ਹੈ , ਇੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਜਿਨਾਂ ਚਿਰ ਉਹ ਦਿੱਸਣੋ ਨਾ ਹਟੀ , ਸਾਰੇ ਗੱਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਝਾਕਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਘੁਸਰ – ਮੁਸਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਲਗਭਗ ਛੇ ਲਕੜੀਆਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸੀ। ਇਸ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਉਹਨੇ ਵਿਅਰਥ ਗਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਗੱਡੀ ਦੇ ਨੰਬਰ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਤੋਂ ਸੀ ਤੇ ਆਸੇ-ਪਾਸਿਓਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਟੀਚਰ ਸੀ ਤੇ ਅਣ-ਵਿਆਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਹੁਣ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਘਰ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਬੂਟ ਲਾ ਲਵੇ। ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਫਾਰਮ ਜਮਾ ਕਰਾਉਣ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧੀ ਤੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਸਦੇ ਲੇਟ ਹੋਣ ਤੇ ਬਿੱਟ-ਬਿੱਟ ਝਾਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਐਂਟਰੀ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਮਾਯੂਸ ਹੋ ਕੇ ਦੂਰੋਂ ਆਉਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਾ ਦੇਖ ਕੇ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਗੱਡੀ ਕੋਲ ਆ ਗਈ। ਸਾਰੇ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਕਮਾਲ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਤਾਂ ਮਗਰੋਂ ਆ ਕੇ ਟਾਇਮ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਹਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਹੀ ਤਾਂ ਐਕਸਪਰਟ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਮੈਂ ਅੰਦਰੋਂ-ਅੰਦਰੀਂ ਹੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਰੱਬ ਇਸ ਤਰਾਂ ਟਾਇਮ ਨਾਲ ਵਿਹਲਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾ ਕਰੇ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਬੇਰੰਗ ਚਿੱਠੀ ਵਾਂਗ ਵਾਪਸ ਆਈ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਮਾਯੂਸੀ ਵੀ ਇਹੀ ਦੱਸ ਰਹੀ ਸੀ।
ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਿਉਣ ਵਾਲਾ,ਫਰੀਦਕੋਟ

ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਬਾਹਰੋਂ ਭੇਜਿਆ ਮਹਿੰਗਾ ਸੈੱਲ ਫੋਨ..
ਅਖੀਰ ਗਿਆ ਤੇ ਗਿਆ ਕਿਥੇ ਗਿਆ?

ਜਮੀਨ ਖਾ ਗਈ ਕੇ ਆਸਮਾਨ ਨਿਗਲ ਗਿਆ..ਇਥੇ ਹੀ ਤਾਂ ਰਖਿਆ ਸੀ ਕੱਲ ਰਿੰਗਰ ਆਫ ਕਰਕੇ..!

ਮੈਂ ਫੇਰ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਬੀਤੇ ਦਿਨ ਕੀਤੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ..
ਨੌਕਰ..ਸੀਰੀਂ..ਦੁੱਧ ਵਾਲਾ..ਆੜਤੀਆ..ਸਰਪੰਚ..ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਅਤੇ ਡੰਗਰਾਂ ਦਾ ਡਾਕਟਰ..ਸਾਰੇ ਕੱਲ ਘਰੇ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਆਏ ਸਨ ਪਰ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪੀ ਕੇ ਬਾਹਰ ਵੇਹੜੇ ਚੋ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤ ਗਏ..ਫੇਰ ਬੈਡ ਰੂਮ ਤੱਕ ਕੌਣ ਆਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਏ?

ਰਹਿ ਰਹਿ ਕੇ ਧਿਆਨ ਕਮਰੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਵਾਲੀ ਬੀਬੀ ਵੱਲ ਜਾਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ..
ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਵੀਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਕਦੀ ਕੋਈ ਐਸੀ ਵੈਸੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ ਫੇਰ ਅੱਜ ਅਚਾਨਕ ਏਦਾਂ ਕਿੱਦਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ?
“ਪਰ ਅੱਜਕੱਲ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਬੰਦੇ ਦੀ ਨੀਤ ਬਦਲਦਿਆਂ ਕਿਹੜਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ”?

ਅੱਜ ਕਮਰੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਈ..ਸਾਸ੍ਰੀ ਕਾਲ ਬੁਲਾਈ ਤਾਂ ਸੀ ਪਰ ਨਜਰ ਨੀਵੀਂ ਕਰਕੇ..ਰਹੀ ਵੀ ਦੂਰ ਦੂਰ..ਕੰਮ ਵੀ ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾ ਕੇ ਤੁਰਦੀ ਬਣੀ!

ਕੜੀ ਨਾਲ ਕੜੀ ਮਿਲਦੀ ਗਈ ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਯਕੀਨ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਗਿਆ ਗਿਆ..

ਡੀ.ਐੱਸ.ਪੀ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ..ਆਖਣ ਲੱਗਾ ਜੇ ਓਦਾਂ ਨਾ ਮੰਨੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਠਾਣੇ ਖੜ ਦਬਕਾ ਮਰਵਾਉਣਾ ਪਊ..!

ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕਚਹਿਰੀ ਦੀ ਤਰੀਕ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਾਗਜਾਤ ਕੱਢਦੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਅਲਮਾਰੀ ਹੇਠ ਕਾਗਜਾਂ ਹੇਠ ਦੱਬਿਆ ਪਿਆ ਸੈੱਲ ਫੋਨ ਲਭ ਗਿਆ !

ਫੋਨ ਚੁੱਕੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਨੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਕਦਮ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਆ ਗਿਆ!

ਮੁੜਕੇ ਨਾਲ ਗੜੁੱਚ ਆਪਣੇ ਧਿਆਨ ਪੋਚਾ ਫੇਰਦੀ ਹੋਈ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਫੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਙ ਹੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ !

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਵੰਦਾ

“ਜਾਹ, ਜਾ ਕੇ ਕੱਪੜਾ ਲਿਆ ਤੇ ਕਾਰ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ, ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਦੇ, ਕੀ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆ ਕੇ ਤਰਲੇ ਕਰਨੇ ਹਨ, ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਤੋਂ ਨਾ ਹਟਾਓ।” ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਰੋਹਨ ਨੂੰ ਦੱਬਕਦਿਆ ਹੋਇਆ ਕਿਹਾ, ਰੋਹਨ ਅੱਠ-ਨੌਂ ਸਾਲ ਦਾ ਲੜਕਾ ਸੀ ਜੋ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੜ੍ਹਨੋਂ ਹੱਟ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਲਗਵਾਇਆ ਸੀ। ਘਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਦੋ ਜੌੜੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਤੇ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ । ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰੋਹਨ ਦੀ ਤਾਂ ਅਜੇ ਖੇਡਣ-ਮੱਲ੍ਹਣ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀ । ਉਹ ਅਕਸਰ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਖਿਡਾਉਣੇ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਖੁਦ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਖਿਡਾਉਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖਿਡਾਉਣੇ ਖ਼ਰੀਦਣ ਆਏ ਗਾਹਕ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਹਾਵ- ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਅਚੇਤਨ ਹੀ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਅਕਸਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸੁੱਧ-ਬੁੱਧ ਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਮਾ ਹੈ । ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਰੰਗਤ ਤੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਏਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁਣਦੀ । ਮਾਲਕ ਵੱਲੋਂ ਚੀਕ ਕੇ ਮਾਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਸ ਦੀ ਰੰਗੀਨ ਸੁਪਨ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਹ ਫੇਰ ਘੁਟਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ।

Submitted By:- ਗੁਲਬਦਨ ਸਿੰਘ

ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਅਠਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਗੱਲ , ਦੂਰ ਦਰਾਜ਼ , ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਇੱਕ ਕਸਬਾ , ਓਥੇ ਬਣਿਆਂ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ , ਜਿੱਥੇ ਲਾਗਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੜ੍ਹਨ ਆਉਂਦੇ ਸਨ । ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਗਰੀਬ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਈ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ , ਪਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੀਸਾਂ ਭਰਨ ਤੋਂ ਆਤੁਰ ਲੋਕ ਅਪਣੇ ਬੱਚੇ ਭੇਜਦੇ ਸਨ ਏਥੇ ,ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ, ਘਾਹੀਆਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਵੀ ਕਿਸੇ ਮੁਕਾਮ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣ , ਘਾਹ ਨਾ ਖੋਤਣ ।
ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੀਟੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ ਮਾਸਟਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਵਕਤ ਦੇ ਪਾਬੰਦ , ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪਰ ਕੁਝ ਮਜਾਕੀਆ ਵੀ , ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚਲੇ ਡੰਡੇ ਨਾਲ਼ੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਲਾਏ ਸ਼ਬਦ ਬਾਣ ਕਈ ਵਾਰ ਜਿਆਦਾ ਮਾਰੂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਸਕੂਲ ਦੇਰ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਉਹ , ਕਦੀ ਕਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਵਰਦੀ , ਸਾਫ ਸਫਾਈ ਵੀ ਚੈੱਕ ਕਰਦੇ ਸਨ ਉਹ ,ਤੇ ਇਹ ਸਭ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸੀ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰੋ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ ।
ਨਵਾਂ ਸੈਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ , ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਬੱਚੇ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਦਾ ਹੋਏ । ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੇ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ , ਨਾਮ ਸੀ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ।ਸਰੀਰ ਤੋ ਮਾੜੂਆ ਜਿਹਾ ਪਰ ਪੜ੍ਹਨ ਚ ਮਿਹਨਤੀ ।ਅਜੇ ਕੁਝ ਕੁ ਦਿਨ ਹੀ ਹੋਏ ਸਨ ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਲ ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਨੂੰ ।ਜੰਗਾਲ਼ੇ ਜਿਹੇ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਆਉਦਾ ਸੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਕੂਲ ਆਉਂਦੇ ਵਕਤ ਉਸਦੇ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਚੇਨ ਉੱਤਰ ਕੇ ਗਰਾਰੀ ਚ ਫਸ ਗਈ, ਕਰਦੇ ਕਰਾਉਂ ਦੇ ਉਹ ਲੇਟ ਹੋ ਗਿਆ ਪੰਜ ਕੁ ਮਿੰਟ ਸਕੂਲ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ । ਜਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਤਾਂ ਸਵੇਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸਭਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ । ਜੋਗੇ ਨੇ ਬਿਨਾ ਸਟੈਂਡ ਦੇ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਕੰਧ ਨਾਲ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਜਾ ਖੜਾ ਹੋਇਆ ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਮਾਸਟਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਹੁੰ ਦੀ ਨਿਗਾ ਪੈ ਗਿਆ ।ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਖਤਮ ਹੋਈ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਹੁਰੀਂ ਥੜ੍ਹੇ ਨੁਮਾ ਸਟੇਜ ਤੇ ਜਾ ਖਲੋਤੇ ਤੇ ਬੋਲੇ। ਪਿਆਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ, ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾ ਰਹੇ ਆਂ , ਜੋ ਇੱਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਏ, ਜਿਸਦੀ ਸਾਫ ਸਫਾਈ , ਜਿਸਦਾ ਵਰਦੀ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਪਾਬੰਦ ਹੋਣਾ ਉਸਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਖੜਾ ਕਰਦਾ ਏ । ਸਭ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਸਟੇਜ ਵੱਲ ਲੱਗ ਗਈਆਂ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਏ ਜੋ ਸ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਏ ।
ਤੁਰੰਤ ਸ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਜੋਗੇ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਆਵਾਜ ਮਾਰੀ, “ ਆ ਬਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਹਾਂ, ਆਜਾ ਜ਼ਰਾ ਉਤਾਂਹ ਨੂੰ’।
ਜੋਗਾ ਬੋਝਲ ਜਿਹੇ ਕਦਮੀ ਤੁਰਦਾ ਸਟੇਜ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਖੜਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਕੁਝ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਹੁਲੀਆ ਵੇਖਕੇ ਸਭ ਦਾ ਹਾਸਾ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ । ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਸ. ਸੂਬਾ ਸਿੰਹੁੰ ਤਾਂ ਵਿਅੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸਦੇ ਬੂਟਾਂ ਤੋ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ , “ਇਸਦੇ ਬੂਟ ਵੇਖੋ, ਸਾਫ ਸੁਥਰੇ, ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਹੋਏ, ਖ਼ਾਕੀ
ਪੈਂਟ ਤੇ ਸ਼ਰਟ ਚਿੱਟੀ ਨਿਖਾਰ, ਵਾਹ,ਕਿਆ ਬਾਤਾਂ ਨੇ, “ਸਭ ਦੀ ਨਜਰ ਉਹਦੀ ਅਣਧੋਤੀ ਵਰਦੀ ਤੇ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ , ਬੂਟ ਵੀ ਕਿਤੇ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਹੋਣਗੇ ।ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਾਸੇ ਦੇ ਫੁਹਾਰੇ ਚੱਲ ਪਏ , ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖ ਜੋਗੇ ਦਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਹੋ ਗਿਆ , ਰੋਣਹਾਕਾ ਹੋ ਗਿਆ ਉਹ । ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਮਾਸਟਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉਸਦੇ ਲਿੱਬੜੇ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਜਾ ਪਈ , “ ਬਈ ਜੋਗੇ, ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਦੱਸ , ਕਿਵੇਂ ਰੱਖਦਾ ਏਂ ਏਨੀ ਸਫਾਈ ? ਤੇ ਹੱਥ ਤਾਂ ਵਾਕਈ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਨ ਜੋਗੇ ਦੇ, ਆਟਾ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਥੋੜਾ ਥੋੜਾ । ‘ਜੋਗੇ ਬੋਲ ਕੁਝ , ਕੀ ਕਰਦਾ ਏਂ ਇਹਨਾ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੇਰਾ? ਸਭ ਪਾਸੇ ਹਾਸਾ ਈ ਹਾਸਾ ਪੈ ਗਿਆ । ਜੋਗਾ ਆਖਰ ਹਿੰਮਤ ਕਰਕੇ ਬੋਲਿਆ, “ ਮਾਸਟਰ ਜੀ , ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨਹੀ ਏਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਚ, ਮੈ ਤੇ ਬਾਪੂ ਰਲਕੇ ਰੋਟੀ ਲਾਹੁਨੇ ਆਂ, ਸਵੇਰੇ ਹੱਥ ਧੋਂਦਿਆਂ ਨਲਕੇ ਦੀ ਬੋਕੀ ਡਿੱਗ ਪਈ ਸੀ, ਇਵੇਂ ਈ ਆ ਗਿਆ ਫਿਰ “ ਤੇ ਏਨਾ ਬੋਲ ਕੇ ਜੋਗਾ ਫਿੱਸ ਪਿਆ , ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਤੁਰੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ।
ਸਭ ਪਾਸੇ ਚੁੱਪ ਛਾ ਗਈ, ਬੁਲ਼੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰੇ ਲੱਗ ਗਏ । ਮਾਸਟਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਤਾਂ ਬੁੱਤ ਈ ਬਣ ਗਿਆ ਜਿਵੇਂ, ਕੁਝ ਦੇਰ ਵੇਖਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਹੈੱਡ ਮਾਸਟਰ ਸਾਹਬ ਨੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਮਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ । ਜਦੋਂ ਜੋਗਾ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧੀਮੀ ਜਿਹੀ ਆਵਾਜ ਦੇ ਕੇ ਰੋਕ ਲਿਆ , “ ਜੋਗੇ, ਪੁੱਤਰਾ ਮਾਫ ਕਰਦੇ ਮੈਨੂੰ , ਮੈਥੋਂ ਪਾਪ ਹੋ ਗਿਆ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ “
ਜੋਗੇ ਦੇ ਹੱਥ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਚ ਲੈ ਲਏ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਉਹਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ । ਕੁਝ ਪਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮਾਸਟਰ ਹੁਣ ਆਪ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵੇਖਕੇ ਨਹੀਂ , ਉਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਈ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਧਾਰਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਏ । ਸਾਡਾ ਕੁਝ ਪਲ ਦਾ ਹਾਸਾ ਮਜ਼ਾਕ , ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਜਿੰਦਗੀ ਭਰ ਦਾ ਦਰਦ ਬਣ ਸਕਦਾ ਏ , ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡੇ ਲਈ ਵੀ।

ਅਗਿਆਤ

ਇਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਪਾਲੀ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮੰਡ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ ਚਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਰੁੱਖ ਨਾਲ ਢੋਅ ਲਾਈ ਬੈਠਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਹੀਰ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਰਾਹਗੀਰ ਲੰਘ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਛੋਟੇ ਜਹੇ ਪਾਲੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਜਦ ਬਾਲ ਗਾਉਂਦਾ ਗਾਉਂਦਾ ਚੁੱਪ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਕ ਰਾਹਗੀਰ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ “ਵਾਹ” ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।
“ਤੇਰੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਕਿਧਰੇ ਦੂਰ ਨਿਕਲ ਜਾਣਗੀਆਂ ਸ਼ੇਰਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਏਧਰ ਹੱਕ ਲਿਆ?”, ਇਕ ਰਾਹਗੀਰ ਬੋਲਿਆ।
“ਇਹ ਵੀ ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ, ਸੋ ਓਨੀ ਕੁ ਦੂਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ ਜਿੱਥੋਂ ਤਕ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਦੀ ਰਹੇ”, ਪਾਲੀ ਹੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ।
“ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਸੁਣਾ ਸ਼ੇਰਾ”, ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਦਾ ਓਥੋਂ ਜਾਣ ਦਾ ਚਿੱਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਸੱਸੀ ਦੇ ਕੁਝ ਬੈਂਤ ਸੁਣਾਏ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਥ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਬਾਬੇ ਇਸ ਬਾਲ ਨੂੰ ਬਿਠਾ ਕੇ ਹੀਰ, ਸੋਹਣੀ, ਸੱਸੀ ਸੁਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਕਿਸੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਕਿਹਾ, “ਪੁੱਤਰਾ ਜੇ ਤੂੰ ਰਾਗ ਵਿੱਦਿਆ ਕਿਸੇ ਉਸਤਾਦ ਕੋਲੋਂ ਸਿਖ ਲਵੇਂ ਤਾਂ ਸੋਨੇ ‘ਤੇ ਸੁਹਾਗਾ ਹੋ ਜਾਊ”
ਉਸ ਬਾਲ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਪੱਤਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਾਣ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੰਦਰੀ ਬਾਲ ਨੂੰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਪੁੱਤਰ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਖਰਚਾ, ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਆਉਣ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤਾਂ ਹੋ ਹੀ ਜਾਊ?”
ਇੰਟਰਵਿਊ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜਥੇਦਾਰ ਟੌਹੜਾ, ਪ੍ਰਿ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨਾਜ਼ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ, “ਬੇਟਾ ਕੋਈ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਾ”
ਪਾਲੀ ਬਾਲ ਨੇ ਉੱਚੀ ਹੇਕ ਵਿਚ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, “ਕਲਗੀਧਰ ਪੰਥ ਪਿਆਰੇ ਦਾ ਇਕ ਹੁਕਮ ਵਜਾ ਕੇ ਤੁਰ ਚੱਲਿਆ,
ਚਮਕੌਰ ਗੜੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾ ਨੂੰ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਤੁਰ ਚੱਲਿਆ”
“ਕੋਈ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ?”, ਜਥੇਦਾਰ ਟੌਹੜਾ ਬੋਲੇ।
“ਚੰਨ ਮਾਤਾ ਗੁਜ਼ਰੀ ਦਾ ਸੁੱਤਾ ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੇਜ਼ ਵਿਛਾਈ,
ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਤੇਗ ਲਾ ਲਈ ਜਦ ਯਾਦ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਆਈ”, ਬਾਲ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਗੀਤ ਗਾਇਆ। ਉਸ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਗੀਤ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਸਨ।
ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਾਲੇ ਗੁਣੀ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਭੋਲੇ ਬਾਲ ਦਾ ਗੁਣ ਪਛਾਣਿਆਂ ਤੇ ਦਾਖਲਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।
…
ਤੇ ਉਸੇ ਪਾਲੀ ਬਾਲ ਦੀ ਗਾਈ ਹੋਈ ਸਿਰਫ ‘ਆਸਾ ਕੀ ਵਾਰ’ ਦੀ ਟੇਪ ਦੀਆਂ ਹੀ ਸੰਨ 2012 ਤਕ ਕੁਲ 60 ਲੱਖ ਕਾਪੀਆਂ ਵਿਕ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ।
ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮੱਝਾਂ ਚਾਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਇਸੇ ਪਾਲੀ ਬਾਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜ਼ਿਆ ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆਂ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੋਲ ਸਨ, “ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦੇ ਘਰ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਕਿਸੇ ਲਈ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ”।
ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਫਰੀਦਕੋਟ
#ਮਹਿਕਮਾ_

ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਿਕਰਮ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਹਵੇਲੀ ਹੈ। ਉਹ ਨਸ਼ਿਆ ਦਾ ਵਪਾਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਚਿੱਟਾ ਵੇਚਣ ਲੱਗ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਊ ਤੇ ਨੇਕ ਇਨਸਾਨ ਹੈ। ਜਦ ਉਸਨੂੰ ਵਿਕਰਮ ਦੇ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਨਸ਼ੇ (ਚਿੱਟਾ) ਵੇਚਣ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ, ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਉਸਦੀ ਹਵੇਲੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
ਆਉ ਸਰਪੰਚ ਸਾਹਿਬ ਆਉ, ਤੁਹਾਡਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਹੈ।ਬੈਠੋ ਚਾਹ ਪੀਵੋ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਮਾਰੀ ਸਰਪੰਚ ਸਾਹਿਬ ਲਾਈ ਸਵਾਦ ਜਿਹੀ ਚਾਹ, ਅਦਰਕ, ਇਲਾਚੀ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾ।
“ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਜੋ ਧੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।” ਦਲੇਰ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਸਿੱਧੀ ਗੱਲ ਕਹੀ।
“ਕਿਹੜਾ ਧੰਦਾ, ਸਰਪੰਚ ਸਾਹਿਬ ?”
“ਜਿਆਦਾ ਭੋਲਾ ਨਾ ਬਣ। ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਵੇਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
“ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪੁੱਤ-ਧੀ ਨੂੰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਨਸ਼ੇ ਖਿਲਾ ਰਿਹਾ। ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੈਂ ਜ਼ਾਂਦੇ। ਉਹ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਇਕ ਵੀ ਗੱਲ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਰਪੰਚ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਚਲ ਪਿਆ।
ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਕਰਮ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਉੱਚੇ-ਉੱਚੇ ਰੋਣ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਆਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਸਰਪੰਚ ਉਨੀ ਪੈਰੀ ਵਾਪਸ ਵਿਕਰਮ ਦੇ ਘਰ ਆ ਗਿਆ।
ਵਿਕਰਮ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਮੁੰਡਾ ਤੜਪ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਾਪਾ! ਪਾਪਾ! ਮੈਨੂੰ ਬਚਾ ਲਵੋ, ਮੈਂ ਜੀਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਡੇ ਚਿੱਟੇ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ, ਉਹ ਅਟਕ-ਅਟਕ ਕੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਕਰਮ ਰੋਂਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ “ਚਿੱਟੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖਾ ਲਿਆ। ਹਾਏ! ਹਾਏ! ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਹੱਸਣ ਲੱਗ ਗਈ।।
ਦੇਖ! ਦੇਖ! ਸਾਡੇ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਉਹ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਹੱਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਿਕਰਮ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਪਾਗਲ ਹੋਈ ਪਤਨੀ ਵੱਲ। ਉਹ ਫੇਰ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਧਾਹ ਮਰ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Submitted By:- ਭੁਪਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਢੌਰਾ